Acupunctuur

De Westerse kijk op gezondheid en ziekte gaat uit van het lichaam als vaste vorm. TCM richt zich op Qi, wat vaak vertaald wordt als energie, maar meer omvat. Qi is de basis van al het leven. Als de Qi vrij kan stromen, is er gezondheid. Vergelijk het met een rustige stromende rivier. De meridianen zijn de kanalen waardoor de Qi stroomt, als de rivierbedding. De meridianen zijn gerelateerd aan de inwendige organen, die elk een eigen functie hebben en met elkaar in verbinding staan. Wanneer de Qi geblokkeerd raakt, verstoort dit het functioneren en dit kan na kortere of langere tijd tot ziekte leiden.

De acupunctuurpunten bevinden zich op de meridianen, vergelijkbaar met havens langs een rivier. Hier kan de Qi beïnvloed worden, door energie aan een meridiaan toe te voegen of een teveel aan energie weg te halen. Elk punt heeft zijn eigen mogelijkheden om de Qi te beïnvloeden. Doordat de meridianen over het hele lichaam lopen, kan door het prikken van een punt een effect op een verder weg gelegen deel van het lichaam bereikt worden.

Qi is een dynamische balans tussen twee tegengestelde krachten: Yin en Yang. Zij zijn afhankelijk van elkaar, het een bestaat niet zonder de ander. Yang is van oorsprong de zonzijde van de berg en wordt daarom geassocieerd met zon, warmte, vuur, activiteit, leven en manlijke energie. Het Yin-aspect van Qi wordt geassocieerd met materie en de instandhouding en structuur daarvan. Van oorsprong is Yin de schaduwzijde van de berg en staat o.a. voor nacht, donker, maan, stilte, kou, dood en de vrouwelijke energie.

Vertalen we de Yin en Yang kwaliteiten naar het lichaam en ziekte, dan wordt dit als volgt ingedeeld:

In het symbool voor Yin en Yang is er een witte Yang stip in het donkere Yin-gedeelte en andersom. Dit symboliseert dat de een nooit zonder de ander kan bestaan. Het geeft ook aan dat bij maximale aanwezigheid van de een, dit elk moment kan omslaan in de ander. De nacht is het donkerst (maximale Yin) vlak voor het begin van de dag bij zonsopgang (beginnend Yang).

Qi, Yin en Yang zijn de basisprincipes van de TCM, het komt overal terug: zo zijn er b.v. Yin organen met daaraan gekoppeld het Yang orgaan. Het komt ook terug in diverse vormen van diagnostiek, zoals de Eight Guiding Principles (vrij vertaald de Acht Leidende Principes) en de vijf elementenleer.

Een manier van diagnostiek is het kijken naar de Eight Guiding Principles:

Hiervan afgeleid zijn de Six Roots: hierbij worden de aanduiding Yin en Yang weggelaten, omdat de andere drie kenmerken dit inherent al aangeven.

De vijf elementen zijn hout, vuur, aarde, metaal en water. Zij geven een dieper inzicht in hoe Qi in het lichaam beweegt en functioneert. Elk element is gekoppeld aan een specifiek orgaan, maar o.a. ook aan weefsels, zintuigen en emoties. Dit staat weergegeven in onderstaande tabel.

De vijf elementen voeden en controleren elkaar. Hout voedt Vuur, Vuur voedt Aarde, Aarde voedt Metaal, Metaal voedt Water en Water voedt het Hout. Dit wordt meestal weergegeven zoals in Fig. 2. De pijlen in het midden geven de controlerende cyclus weer, bijvoorbeeld Hout (groen) controleert Aarde (geel), die op zijn beurt Water controleert.

Als nu door stress het element Hout uit balans raakt, wordt Vuur onvoldoende gevoed, waardoor dit element een tekort aan Qi zal krijgen. Tegelijk wordt het element Aarde te weinig gecontroleerd, waardoor hier een teveel aan energie kan ontstaan. In het dagelijks leven zien we dit als te veel stress op bijvoorbeeld het werk, leidt tot slapeloosheid (tekort aan Vuur) en brandend maagzuur (teveel Aarde). Een slaapmiddel en een Rennie lossen de slapeloosheid en het brandend maagzuur op, maar halen de oorzaak, de stress die de disbalans in het element Hout veroorzaakt, niet weg. Stopt men met medicatie, dan zullen de klachten onherroepelijk terugkeren. Blijft men medicijnen gebruiken zonder de oorzaak aan te pakken, dan zal de disbalans steeds groter worden. Men moet dan steeds meer medicijnen gaan gebruiken en/of er komen andere klachten tot uiting.

Door het element hout weer in balans te brengen, lossen de slapeloosheid en het brandend maagzuur zich vanzelf op. Het herstel gaat nog sneller als we én de oorzaak én de gevolgen aanpakken, dus alle drie de elementen behandelen.

Er zijn duidelijke verschillen voelbaar tussen punten met te veel (Exces) en die met te weinig energie (Deficiënt).

Als een punt Deficiënt is, moet die versterkt ofwel gestimuleerd worden. Dit wordt tonificeren genoemd. Een punt is voldoende gestimuleerd als het warm wordt, de dip zich vult en minder gevoelig is geworden. Logischerwijs moet een Exces punt gesedeerd worden. Er zijn verschillende manieren voor tonificeren en sederen.

Er zijn 5 elementen met elk een Yin en een Yang orgaan. Aan deze organen zijn meridianen gekoppeld, die dezelfde naam dragen. Een overzicht:

Daarnaast zijn er nog 2 belangrijke meridianen die niet gekoppeld zijn aan een orgaan: Conceptievat en Gouverneursvat.